श्री दत्त नागरी सहकारी पतसंस्था मर्या.; उरूण-इस्लामपूर

आजमितीस पतसंस्थेची आर्थिक परिस्थिती भक्कम आहे, ती फक्त तत्पर सेवा, चोख व्यवहार, पारदर्शकता आणि विश्वासार्हता यामुळेच स्थापनेपासून सतत ‘अ’ वर्ग मिळत असताना पतसंस्थेकडे असलेला ठेवीचा ओघ सतत वाढतच आहे. एकही वर्षी वाढीचा वेग कमी झालेला नाही हा वाढणारा ओघ व्याजदारमुळे नसून फक्त विश्वासामुळे आहे.

पतसंस्थेमध्ये असलेल्या ठेवीवर कर्ज वाटप करणे हा पतसंस्थेचा मुख्य व्यवसाय आहे. कर्जाचे एकूण ठेवीशी प्रमाण राखत असताना पतसंस्थेने प्रामुख्याने मेंबर कर्ज, व्यवसाय कर्ज, स्थावरतारण,वाहनतारण, आकस्मित कर्ज, कॅश क्रेडिट कर्ज असे स्वरूप ठेवले असून कर्जावरील व्याजचे दर ११% ते १५% व कर्ज मर्यादा कमाल ४० लाख रु इतकी आहे. सी. डी. रेशोचे प्रमाण राखताना पतसंस्थेकडे ३१ मार्च २०१९ अखेर रु. ४६,४५,४६,०२६/- इतके येणे कर्ज आहे. अत्यंत काळजीपूर्वक कर्ज वितरण करत असताना कर्जदारांचा अपघात विमा उतरून त्यांच्या जीविताची आणि संस्थेची आर्थिक बाजू भक्कम करण्यासाठी हमी घेतली आहे.

संस्थेची स्थिरता ही संस्थेचे भागभांडवल व गुंतवणूक यावर आधारलेली असते. ठेवी व कर्ज वाटपा बरोबर पतसंस्थेचे भाग भांडवल रु. ३,४६,०१,४००/- इतके असून स्थापनेपासून आजपर्यंत संस्थेने सभासदांना १२% ते १५% दराने डिव्हिडंड वापर केले आहे. संस्थेकडे ७४९.५३ लाख रुपये इतका स्वनिधी उपलब्ध असून या निधीची संस्थेने स्वतंत्रपणे गुंतवणूक इतर बॅंकामध्ये केलेली आहे. त्याच बरोबर पतसंस्थेची बँकेतील गुंतवणुक रु.२६,२७,३९,७४१/- इतकी आहे. सलग सात ते आठ वर्षे पतसंस्थेने १००% एन. पी. ए. ची तरतूद केली असुनही संस्था नफ्यात आहे. ३१ मार्च २०१९ अखेर एन. पी. ए. 0 % व थकबाकी ३.१७% इतकी ठेवण्यात संस्थेने यश मिळवले आहे.

आर्थिक व्यवहाराबरोबर समाज परिवर्तनाच्या सदभावनेने श्री दत्त नागरी पतसंस्थेने यापूर्वी अनेक उपक्रमही यशस्वीपणे संपन्न केले आहेत. डंकेल प्रस्तावाचे वेळी प्रबोधनपर चर्चासत्रे, पतसंस्थेच्या मेळाव्यातून मार्गदर्शन करणे, अर्थविषयक मार्गदर्शनपर शिबीर आयोजित करणे, सहकार क्षेत्रातील दोष व अडचणी यावर चर्चासत्रात मार्गदर्शन करणे, अशा विविध मार्गाने संस्थेने समाजास उपयुक्त अशी सेवा देत असताना समाजाशी सतत संपर्क ठेवला आहे. तसेच पतसंस्थेने जलसाक्षरता अभियानांतर्गत रु २५०००/- खर्च करून मौजे रेठरेधरण(ता.वाळवा) येथील तलावातील ९०० ब्रास गाळ उपसून दिला आहे, यामुळे ९ लाख घनफूट पाण्याचा जादा साठा होऊन गावचा विकास साधला गेला. संत गाडगेबाबा ग्रामस्वच्छता अभियनांतर्गत इस्लामपूर शहरातील झाडांचे संरक्षण होण्यासाठी रु.१०००० /- खर्च करून ट्री गार्डची सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे. तसेच शिराळा येथे पूल गल्ली परिसरात बोअर मारून त्यावर हातपंप बसवून परिसरातील लोकांची सोय करून दिली आहे. आचार्य जावडेकर गुरुकुल इस्लामपूर यांच्या भारतमाता विद्यार्थी वसतिगृहास पिठाच्या गिरणीसाठी अर्थसाहाय्य करून गोरगरीब व मागासवर्गीय समाजातील विद्यार्थ्यांचा वसतीगृहाकडून होणा-या विकासास थोडासा हातभार लावण्याचा प्रयत्न केला आहे. तसेच यंग जायंटस ग्रुप ऑफ इस्लामपूर यांचे द्वारा इस्लामपूरमधील मतिमंद मुलांच्या शाळेस सेन्सरी रीप खरेदीसाठी मदत केली आहे. मागील वर्षी आचार्य जावडेकर गुरुकुलला गॅसशेगडी व मोठी पातेली देऊन मुलांच्या स्वयंपाकाची सोय करून दिली आहे. पतसंस्थेचे आर्थिक व्यवहाराचे कार्य चालू असताना पतसंस्थेस समाजाच्या विकासाचा विसर पडलेला नाही समाजाची उन्नती करण्याच्या दृष्टीने सामाजिक बांधिलकी म्हणून पतसंस्थेने सन २०१०- २०११ सालात शिराळा परिसरातील अंगणवाडी केंद्र क्रमांक १६ निकम मळा शिराळा येथील शाळेस बेबी चेअर १५ व टेबल ६ वस्तु स्वरुपात आर्थिक देणगी म्हणून रुपये ५०००/- रक्कम देऊन थोडाफार हातभार लावण्याचा प्रयत्न केला आहे. पतसंस्थेने सन २०१४ – २०१५ सालात पतसंस्थेचे आर्थिक सहाय्याने कार्य चालू असताना पतसंस्थेच्या सामाजिक उन्नती करण्याच्या दृष्टिने सामाजिक बांधिलकी म्हणून पतसंस्थेने इस्लामपूर येथील अपंग शिक्षण मंडळ, संचलित डॉ.व्ही. एस. नेर्लेकर मुक-बधिर विद्यालयातील सभागृहासाठी २५ बाय १० च्या सतरंज्या देऊन रुपये १५०००/- खर्च करून सामाजिक कामात सहभाग घेतला आहे.

संस्थेचा महत्वाचा भाग म्हणजे कर्मचारी पतसंस्थेचे सर्वच कर्मचारी वाणिज्य पदवीधर व जी.डी.सी अँड ए झालेले आहेत तसेच संगणक प्रशिक्षित असून त्यांना सतत व्यावसायिक व्यवस्थापना बाबत जागरूक केले जाते. संस्थापक चेअरमन प्राचार्य डॉ पी बी कुलकर्णी व संस्थेचे संस्थापक ऑनररी सेक्रेटरी प्राचार्य जी. एस. कुलकर्णी हे संस्थेच्या कर्मचा-याना वेळोवेळी मार्गदर्शन करत असतात. पतसंस्था सेवकांना दरवर्षी प्रशिक्षण देणे गरजेचे असते. त्यामुळे संस्थेचे चेअरमन हे सेवक वर्गाचे एक दिवसीय प्रशिक्षण व कार्यशाळेचे आयोजन करून लेखी परिक्षा घेऊन त्यावर मार्गदर्शन करत असतात. यापूर्वीही संस्थेने श्री. दत्त नागरी सह.पतसंस्था व सहाय्यक निबंधक सहकारी संस्था इस्लामपूर यांचे संयुक्त विद्यमाने एक दिवसाचे प्रशिक्षण व कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. यामध्ये वाळवा व शिराळा तालुक्यातील पतसंस्था मधील कर्मचा-यानी मार्गदर्शनाचा फायदा घेतला सहभागी प्रशिक्षणार्थी यांना संस्थेमार्फत सर्टिफिकेट देणेत आले होते.तसेच संस्थेचे चेअरमन व व्हा.चेअरमन हे इतर पतसंस्थाना व बँकांना मार्गदर्शन करण्यासाठी जात असतात शिवाय संस्था कार्यालयातही वेळोवेळी येणा-या इतर पतसंस्थेच्या तसेच बँकेच्या कर्मचारी व अधिकारी वर्गाला मार्गदर्शन करत असतात. अशाप्रकारे ज्ञानदानाचे काम संस्थेमार्फत सुरू असते. सध्या पतसंस्थेकडे २५ कायम स्वरूपी कर्मचारी आहेत तसेच २० पिग्मी एजंट सेवकवर्ग आहे. संस्थेच्या कर्मचा-याना संस्थेने भविष्य निवार्ह निधीची सुविधा तसेच सहकारी खात्याच्या नियमाप्रमाणेच रजेच्या सुविधा दिल्या आहेत. संस्थेने कर्मचारी व पिग्मी एजंट यांच्यासाठी ११% दराने वाहनतारण कर्ज दिले आहे. दरवर्षी सर्व पिग्मी एजंट यांच्यामध्ये निकोप स्पर्धा घेऊन जास्तीजास्त पिग्मी गोळा करणा-या पिग्मी एजंटना वार्षिक सभेमध्ये बक्षीस देऊन प्रोत्साहन दिले जाते.

व्यवसाय करणा-या कोणत्याही प्रकारच्या संस्थेमध्ये व्यवस्थापन महत्वाचे आहे. या व्यवस्थापणामुळे संस्थेची प्रतिमा ही उत्तम रहावी वाढत रहावी हे उद्दीष्ट ठेवले जाते. याच व्यवस्थापणाच्या आधारे कर्मचारी वर्गाने व्यवसाय चालवणे ही त्याची जबाबदारी असते.म्हणून अशा प्रकारचे व्यवस्थापन करण्यासाठी संस्थेने कर्मचा-याच्यासाठी शिस्त नियम करणे आवश्यक आहे. पतसंस्थेच्या संचालक मंडळाने कर्मचारी वर्गासाठी सन २०१०-२०११ या आर्थिक वर्षापासून कर्मचारी सेवानियम तयार केले आहेत. यामध्ये व्याप्ती, व्याख्या, सेवा, नेमणूक, शैक्षणिक पात्रता,वेतनश्रेणी, बढती, बदली, भत्ते,वेतनवाढ , भविष्यनिर्वाह निधी, रजा, सुट्या, गोपनीय, अहवाल, सेवानिवृत्ती अशा वेगवेगळ्या नियमांचे सेवानियम तयार केले आहेत. यामुळे कर्मचा-याचे एकमेकांशी, वरिष्ठांचे, कर्मचा-याचे संचालकांशी चांगले संबंध राहतील.या सेवानियमामुळे कर्माच्या-याच्या मनात संस्थेची प्रतिमा, संस्थेबद्दलची आत्मीयता, संस्थेबद्दलचा विश्वास निश्चित वाढत राहील यादृष्टीने सेवानियम व सेवा पुस्तिका तयार केली आहे.

• सलग ऑडिट वर्ग अ.
• सातत्याने सलग सभासदांना डिव्हिडंड वाटप
• जिल्हा आदर्श पतसंस्था पुरस्कार पाच वेळा संपादन
• पश्चिम महाराष्ट्र पुरस्कार व प्रतिबिंब पुरस्कार
• महाराष्ट्र राज्य फेडरेशन व सहकार खाते दीपस्तंभ पुरस्कार प्राप्त
• मनुष्यबळ विकास लोकसेवा आकादमी ट्रस्टचे राज्यस्तरिय व राष्ट्रीय पुरस्कार